عشق من خداست

در زمان ناصرالدین شاه، شرکتی انگلیسی ، قراردادی با ایران امضا کرد. بر اساس این قرارداد، خرید و فروش و تولید محل توتون و تنباکوی ایران در داخل و خارج، به مدت پنجاه سال به صورت انحصاری به آقای ماژور تالبوت و شرکای او داده شد. در مقابل، صاحبان امتیاز متعهد شدند سالانه مبلغ پانزده هزار لیره انگلیسی و یک چهارم سود کمپانی را پس از کم کردن همه مخارج، به دولت ایران بپردازند.

این قرارداد، افزون بر زیان های اقتصادی، در زمینه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز زیان هایی در پی داشت؛ زیرا بنا بر بندهای گوناگون قرارداد، صاحبان امتیاز توتون و تنباکو برای آگاهی از میزان محصول زارعان، به هر طور تجسس مجاز بودند. مأموران دولتی نیز باید برای برآورده شدن این کار با آنها همکاری می کردند. علاوه بر این، همه وسایل و لوازمی که صاحبان امتیاز از خارج وارد می کردند، از هزینه گمرک و نیازی به پرداخت مالیات نبود .

در این شرایط بود که میرزای شیرازی فتوای تحریم تنباکو را صادر کرد .

این فتوای کوتاه و قاطع، مثل آیات آسمانی در قلب ها نفوذ کرد و حماسی ترین و شکوهمندترین نهضت مردمی را به وجود آورد که تا آن زمان در تاریخ بی مانند بود.

وحدت مردم در پیروی از این حکم، دولت را مجبور کرد که از آن پیروی کنند.

برخی جنبه های نهضت تحریم تنباکو، مانند حضور زنان در صحنه مبارزه به ویژه با انگیزه دفاع دینی و بیگانه ستیزی، برای نخستین بار در تاریخ ایران به وقوع پیوست. دیگر جنبه های این نهضت عبارتند از: همگانی بودن نهضت و اتحاد گروه ها و از جمله تاجران، روشن فکران و علما در اجرای حکم تحریم و پیروی از میرزای شیرازی که در مسئولان دولتی و دربار نیز اثر گذاشت؛ خودداری سربازان از تیراندازی به روی مخالفان؛ وجود انگیزه های قوی مذهبی در مقابله با نفوذ بیگانگان و به تباهی کشیده شدن دین؛ پیوند و همدلی علما در رویارویی با تهدیدها و ترفندهای دولتیان و تأکید آنان بر ضرورت التزام به احکام دین از جمله اینها بود .